विनारोकतोक छन् राष्ट्र बैंक अधिकारी

बैंक तथा वित्तीय संस्थाको नियामक गर्ने अधिकार पाएको नेपाल राष्ट्र बैंकका कर्मचारीदेखि उच्चपदस्थ अधिकारीलाई समेत सेयर किन्न रोक लगाइएको छैन । स्टक एक्सचेन्जमा सूचीकृत ७० प्रतिशतभन्दा बढी कम्पनीको नियामक राष्ट्र बैंकले गर्दै आएको छ ।
राष्ट्र बैंकमा बैंक तथा वित्तीय संस्थाको अवस्था र योजनाबारे अगि्रम जानकारी पुग्ने गर्छ । यस्तो योजनाका आधारमा राष्ट्र बैंक कर्मचारीले सेयर बजारलाई प्रभावित बनाउन सक्ने बजार विश्लेषक बताउँछन् ।
उच्च व्यवस्थापक तथा सञ्चालकलाई सम्बन्धित कम्पनीको सेयर खरिद बिक्रीमा कम्पनी ऐनले रोक लगाएको छ । व्यवस्थापक तथा सञ्चालकले कम्पनीको वित्तीय अवस्थालगायत गोप्य विषयमा जानकारी पाउँछन् ।

सेयर बजारमा चलखेल नगरुन् भनी उनीहरूलाई सेयर किन्न रोक लगाइएको सेयर बजार विश्लेषक रवीन्द्र भट्टराईले बताए । उनले भने, 'उनीहरूलाई भएको जानकारी राष्ट्र बैंकका कर्मचारीलाई पनि हुन्छ । केन्द्रीय बैंक अधिकारीहरूलाई पनि दोस्रो बजारमा सेयर किन्न दिनुहुँदैन ।'

कुनै पनि बैंक तथा वित्तीय संस्थाले राष्ट्र बैंकबाट स्वीकृति नलिई महत्वपूर्ण योजना अघि बढाउन नसक्ने सक्दैनन् । राष्ट्र बैंकमा बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले आफ्नो पुँजीवृद्धिलगायत सम्पूर्ण गोप्य योजना अगि्रम जानकारी गराई स्वीकृति लिनुपर्छ ।

नेपालको सेयर बजार पछिल्ला तीन वर्षदेखि कम्पनीले दिने हकप्रद तथा बोनस सेयरकै कारण घटबढ हुँदै आएको छ । वाणिज्य बैंकको चुक्ता पुँजी दुई अर्ब, विकास बैंकको ६४ करोड र फाइनान्सको २० करोड रुपैयाँ पुर्‍याउनुपर्ने प्रावधान लागू गरेपछि पुँजीवृद्धि योजना कम्पनीले राष्ट्र बैंकमा बुझाइसकेका छन् । राष्ट्र बैंकले स्वीकृत नगरेको वासलात साधारणसभामा लैजान पाइँदैन । हरेक सूचना अगि्रम आउने भएकाले राष्ट्र कर्मचारीले चाहे सेयर बजारमा ठूलो कोलाहल मच्याउन सक्ने लगानीकर्ताको आशंका छ ।

'राष्ट्र कर्मचारीले चाहे भने जे पनि गर्न सक्छन्,' लगानीकर्ता रामकृष्ण तिमल्सिनाले भने, 'त्यसैले आचारसंहिता ल्याएर दोस्रो बजारमा उनीहरूलाई कारोबार गर्न रोक लगाउनुपर्छ ।' राष्ट्र बैंकका कर्मचारी सेयर बजारमा पनि व्यावसायिक रुपले लागेको लगानीकर्ता बताउँछन् ।

कर्मचारीलगायत उच्च अधिकारी सम्मले सेयर खरिद गर्न पाउने भएपछि राष्ट्र बैंक पनि हरेक निर्णयमा विवादित बन्दै आएको छ । राष्ट्र बैंकले पछिल्ला तीन वर्षमा चुक्ता पुँजीसम्बन्धी व्यवस्था दुईपटक परिर्वतन गर्दा केन्द्रीय बैंकका उच्च अधिकारीको नियतमाथि आशंका गरिएको थियो । वाणिज्य बैंकको पुँजी ६० करोड रुपैयाँ हुनुपर्ने व्यवस्थालाई एक अर्ब पुर्‍याएलगत्तै दुई अर्ब रुपैयाँ पुर्‍याइएको थियो । त्यसबखत सेयरमा चलखेल गर्न त्यस्तो गरिएको भन्दै केन्द्रीय बैंकविरुद्ध टीका-टिप्पणी भएका थिए । अहिले पनि हरेक मौदि्रक नीति आउँदा पुँजी बढाउने चर्चा चल्ने गर्छ ।
नेप्सेमा सूचीकृत १ सय ५७ कम्पनीमध्ये १ सय ९ बैंक तथा वित्तीय संस्था छन् । नेप्सेको दैनिक कारोबार ७० प्रतिशतभन्दा बढी बैंक तथा वित्तीय संस्थाकै हुने गरेको छ । । क वर्गका कम्पनीमा पनि तिनीहरूकै वर्चश्व छ ।

सेयर बजारमा प्रभाव पार्ने अन्य निकाय नेप्से र धितोपत्र बोर्डले भने आचारसंहितामार्फत आफ्ना कर्मचारीलाई दोस्रो बजारमा सेयर किन्न रोक लगाएका छन् । उनीहरूले प्राथमिक निष्कासनमा सेयर पारे कार्यालयलाई जानकारी गराई बिक्री गर्नुपर्छ । तर, नेपालको बजारमा बैंक तथा वित्तीय संस्थाको पहुँचका कारण ती निकायभन्दा पनि राष्ट्र बैंकको भूमिका ठूलो हुने गरेको छ । राष्ट्र बैंकका हरेक निर्णयले सेयर बजार प्रभावित हुने गरेको छ ।

सबैतिरको चासोपछि राष्ट्र बैंक पनि दोस्रो बजारमा कर्मचारीले लगानी गर्न पाउने/नपाउनेबारे आचारसंहिता बनाउने सोचमा पुगेको छ । तर, यस्तै गर्ने भनेर अहिलेसम्म योजना बनाइएको छ । 'हामी पनि सोचमा छौं,' बैंक तथा वित्तीय संस्था नियमन विभागका कार्यकारी निर्देशक सुशील माथेमाले भने, 'दोस्रो बजारमा सेयर किनबेच गर्न पाउने नपाउने विषयमा के गर्ने टुंगो लगाउनुपर्नेछ ।'