बैंकिङ क्षेत्रमा तरलता अभाव

सुदर्शन सापकोटा

काठमाडौं, मंसिर २- 

बजेट आउन ढिलाइ भएकाले बैंकहरुमा दुई सातायता तरलता (लगानी योग्य पुँजी) अभाव चुलिएको छ। यसले बैंकहरुले महंगो ब्याजको स्थायी तरलता सुविधा (एसएलएफ) लिन थालेका छन्।
'अहिले अभाव बढी देखिएको छ,' बैंकर्स संघका सदस्य तथा लक्ष्मी बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत सुमन जोशीले नागरिकसँग भने, 'बैंकहरु एसएफमा जान थालिसके।'

बैंकहरुमा तरलता अभाव चर्किएर आपसमा लिइने (अन्तर बैंक) सापटीसमेत पाउन छाडेपछि महंगोमा स्थायी तरलता सुविधा (एसएलएफ) प्रयोग गर्न थालेका हुन्। 'दुई साता भयो बैंकहरुले नियमित एसएलएफ प्रयोग गरिरहेका छन्,' राष्ट्र बैंक उच्च स्रोतले नागरिकसँग भन्यो।
बजारमा पैसा पाउन छाडेपछि मात्र बैंकहरुले एसएलएफ लिन्छन्। बैंकहरुलाई एसएलएफ लिन निरुत्साहित गर्न राष्ट्र बैंकले बैंक दर र टे्रजरी विल्सको बट्टादरमा जुन महंगो हुन्छ त्यसमा तीन प्रतिशत थप 'पेनाल्टी' जोडेर यसको ब्याजदर निर्धारण गर्छ। यो बढीमा ५ दिनसम्म प्रयोग गर्न सकिन्छ। चालु बर्षको मौद्रिक नीतिले बैंक दर शुन्य दशमलव ५ प्रतिशत बिन्दुले बृद्धि गर्दै सात प्रतिशत पुर्‍याएको छ।

अभाव हुन थालेपछि बैंकहरुले निक्षेपको ब्याज बढाउँदै लामो अवधिको कर्जा रोकिसकेका छन्। दसैं-तिहारका बेला करिव १५ अर्ब रुपैयाँ निक्षेप बाहिरिएपछि तरलता अभाव देखिन थालेको बैंकिङ क्षेत्रमा पछिल्लो तीन सातामा थप ८ अर्ब रुपैयाँ निक्षेप घटेको छ। बजेट नआएको र निक्षेप बाहिरिने क्रमले निरन्तरता पाएकाले अभाव चर्किएको हो।
तरलता अभाव गहिरिँदै गएकाले राष्ट्र बैंकले आगामी सातासम्म नयाँ रिपो आह्वान गर्ने भएको छ। दुई महिनामा ५ अर्बको आह्वान गरेकामा तीन अर्ब राष्ट्र बैंकमा फिर्ता भइसकेको छ। बजारमा दुई अर्ब मात्र छ। ४५ दिन अवधिको हुने भएकाले २ अर्बको रिपो केही दिनमा नै पुनः फिर्ता हुँदैछ।
'निक्षेप घटिरहेको छ, अन्तर बैंकमा पनि पैसा पाउन छाडेकाले बैंकहरु एसएलएफ लिन आएका हुन्,' ती अधिकारीले भने, 'दुई सातामा तीन अर्ब रुपैयाँ लगिसकेका छन्।' राष्ट्र बैंकले सरकारी ऋणपत्रको धितो (रिपो) मार्फत कर्जा दिन केही समयदेखि आह्वान नगरेकाले पनि बैंकहरु महंगो ब्याज तिरेर एसएलएफ लिन वाध्य भएका हुन्।

असार दोस्रो सातादेखि निक्षेप वढेर सहज अनुभव गरेका बैंक तथा वित्तीय संस्थाले गत असार मसान्तमा रिपोमा ७.१२ प्रतिशत मात्र ब्याज तिरेका थिए। पछिल्लो रिपो दर १०.३७ प्रतिशत कायम भएको थियो।
अभाव चर्किदै गएपछि अन्तर बैंक दर पनि उक्लिरहेको छ। बुधबार अन्तर बैंक दर साढे १० प्रतिशतको हाराहारीमा छ। दसैंताका ११ प्रतिशत पुगेको यो दर तिहार अघि ८ प्रतिशतमा झरिसकेको थियो।
गत बर्ष दसैमा वाहिरिएको निक्षेप नफर्किदा बैंकिङ क्षेत्रमा चरम तरलता अभाव भएको थियो। तरलता अभाव हुँदा केन्द्रीय बैंकका बैंक तथा वित्तीय संस्थाले साढे २२ अर्ब रुपैयाँ रिपोमार्फत लगेका थिए। उनीहरुले स्थायी तरलता सुविधसमेत प्रयोग गरेका थिए।
तरलता अभाव लम्बिदै गए बैंक तथा वित्तीय संस्थाले गत बर्ष जस्तो कर्जा बिस्तार गर्न सक्दैनन्। गत बर्ष लगानी गर्न नसक्ने अवस्था आएपछि उनीहरुले कर्जालाई निरुत्साहित गर्न त्यसको ब्याज दर ६ प्रतिशत बिन्दुसम्मले वढाएका थिए।