तरलता अभाव घट्यो

अन्तर बैंक व्याजदर १५ बाट ११ प्रशितमा झर् यो
सुदर्शन सापकोटा
काठमाडौं पुस २७
राष्ट्र बैंकले आइतवार सरकारी ऋणपत्रको धितो रिपो मा बैंकहरुलाई थप ५ अर्व रुपैयाँ कर्जा उपलब्ध गराएपछि सोमवारबाट तरलता नगद अभाव घटेको छ । बैंकहरुले एक आपसमा लिने सापटी अन्तरबैंक को व्याजदर एकै दिन ४ प्रतिशत विन्दुले घटेकाले तरलता अभाव सहज भएको हो । सोमवार सापटीको व्याजदर ११ प्रतिशतमा कायम भएको छ । यसअघि व्याजदर १५ प्रतिशत पुगेको थियो ।
केन्द्रिय बैंकले पाँच अर्ब रुपैयाँ छोडेपछि तरलता अभाव सहज भएको छ- नेपाल बैंकस्र एसोसिएसनका उपाध्यक्ष तथा सिटिजन्स बैंक इन्टरनेसनलका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत राजनिसंह भण्डारीले नागरिकसँग भने । बैंकहरुले दशैंदेखि निरन्तर तरलता अभाव खेप्दै आएका छन् ।
राष्ट्रिय वाणिज्य बैंक लक्ष्मी बैंकलगायतले अरु बैंकलाई सापटी उपलब्ध गराएका छन् । सिद्धार्थ माछापुच्छे्र किष्टलगायतका बैंकले सापटी लिएका छन् ।
केन्द्रिय बैंकले आइतवार १० अर्ब रुपैयाँका लागि ऋणपत्रको धितोमा कर्जा उपलब्ध गराउन आह्वान गरेको थियो । राष्ट्र बैंकले ६ प्रतिशतभन्दा माथिको व्याजदरमा वोलकवोल गर्न बैंकहरुलाई सर्त राखेपछि उनीहरुले ५ अर्ब रुपैयाँ मात्र लगेका हुन् ।
बैंकहरुले न्यूनतम १ र अधिकतम १० दशमलव ५ प्रतिशतको व्याजदरमा ऋण लिनका लागि राष्ट्र बैंकमा आवेदन दिएका थिए । ६ प्रतिशतभन्दा माथि वोलकवोल गर्नु पर्ने राष्ट्र बैंकको सर्तपछि ७ दशमलव ४१ प्रतिशतको औषत व्याजदरमा बैंकहरुले ऋण लगेका हुन् ।
गत साताभन्दा कम व्याजदरमा वोलकवोल भएकाले बजारमा सोचेअनूसारको तरलता अभाव नभएको देखिाएको छ-राष्ट्र बैंक राष्ट्र ऋण विभागका कार्यकारी निर्देशक लिलाप्रकास सिटौलाले भने । गत साता १२ दशमलव ४२ प्रतिशतको औषत व्याजदरमा बैंकहरुले ऋण लिएका थिए ।
केन्द्रिय बैंकले रिपो मार्फत पाँच अर्व छोडेपछि तरलता अभाव सहज भएपनि यो नै समाधान नभएको भण्डारीले बताए ।
तरलता अभाव समाधान गर्नका लागि अनिवार्य नगद अनुपात सिआरआर मा भएको नगदलाई पनि गणना गरिनु पर्छ-उनले भने । सिआरआरमा बैंकहरुले कुल निक्षेपको ५ दशमलव ५ प्रतिशत रकम राष्ट्र बैंकमा जम्मा गर्छन् ।
तरलता अभाव समाधानका लागि बैंकहरुले पुस मसान्तसम्म कुल स्वदेशी निक्षेपको ६ प्रतिशत अनिवार्य सरकारी ऋणपत्र खरिद गर्नु पर्ने व्यवस्थालाई खुकुलो बनाइ थप तीन महिना वढाउनु पर्ने भण्डारीले बताए । आगामी असार मसान्तसम्ममा बैंकहरुले ८ प्रतिशत यस्तो ऋणपत्रमा लगानी गर्नु पर्ने चालु आर्थिक बर्षको मौदि्रक नीतिमा छ ।
गत आर्थिक बर्षको अन्त्यमा १ दशमलव १९ प्रतिशत रहेको सापटीको व्याजदर दशैंमा वाहिरिएको नगद बैंकिङ प्रणालीमा पुनः नफर्किएपछि निरन्तर उकालो लागेको छ । चरम नगद अभाव भएपछि बैंकहरुले राष्ट्र बैंकबाट स्थाइ तरलता सुविधा पनि लिँदै आएका थिए ।
तरलता अभावको समस्या भने पुर्ण रुपमा समाधान भइनसकेको एक बैंकरले बताए । तरलता अभाव पुर्ण रुपमा समाधान फागुनपछि मात्र हुने उनको दावी छ । उनका अनुसार पुस मसान्तभित्र सरकारलाई कर वापत आफ्नो आयको ४० प्रतिशत रकम अगि्रम वुझाउनु पर्ने भएकाले ठूलो रकम बैंकिङ प्रणालीबाट वाहिरिने हुँदा तरलता अभाव पुर्ण समाधानका लागि फागुनसम्म पर्खनु पर्नेछ ।
दशैंमा नोट अभावसँगै सर्वसाधारणमा नगद आफैसँग राख्ने प्रवृतिको विकास भएपछि बैंकहरुमा तरलताको अभाव भएको हो । नोट अभावका कारण आफुले मागेको बेला पैसा नपाएका बचतकर्तामा बैंकले पनि पैसा उपलब्ध गराउन सक्दैन भन्ने मनोवृत्तिको विकास भएकाले उनीहरुले नगद आफैसँग राखेको विश्लेषकले बताए । राजनीतिक अस्थिरता रेमिट्यान्सको वृद्धिदरमा कमीललगायतका कारणले पनि बैंकहरुमा तरलता अभाव भएको हो ।