शोधनान्तर घाट मूख्य चुनौती

मौदि्रक विस्तार २५ प्रतिशत वढी हुँदा आर्थिक संकट
सुदर्शन सापकोटा
काठमाडौं जेठ १५
राष्ट्र बैंकका गभर्नर युवराज खतिवडाले उच्च शोधनान्तर घाटा अर्थतन्त्रको प्रमुख चुनौती भएको बताएका छन् । ुशोधनान्तर घाटा कम गर्नु अहिलेको ठूलो चुनौती होु उनले नागरिकसँगको अन्तर्वातामा भने ुवित्तीय क्षेत्रको स्थायित्व र उच्च मूल्य वृद्धि नियन्त्रण त्यसपछिका चुनौती हुन् ।ु
उनले बैंकहरुले कृषिमा लगानी वढाए एक वर्षभित्र नै शोधनान्तर घाटा कम गर्न सकिने दावी गरे । ुकृषिमा लगानी गर्दा एक तिरले तीन वटासम्म सिकार गर्न सकिन्छु गभर्नरले भने ुयसबाट रोजगारी सृजना उत्पादनको क्षेत्रबाट हुने मूल्यवृद्धिमा ह्रास र आर्थिक वृद्धिमा टेवा पुग्छ ।ु
उनले कृषि क्षेत्रमा राजनीतिक श्रमिक र उर्जा समस्या नहुने भएकाले तत्काल यसबाट मात्र लाभ लिन सकिने बताए । उनले कृषिमा लगानी वढाएर बजारसँग जोडिदिँदा १५ देखि २० अर्वसम्मको शोधनान्तर घाटा शंवोधन गर्न सकिने दावीसमेत गरे । ुअहिले जतिसुकै ठूलो गफ गरेपनि उद्योग र सेवा क्षेत्रबाट आर्थिक विकास गर्न सकिदैनु गभर्नर खतिवडाले भने ुतत्कालका लागि कृषिमा नै लगानी वढाउनु पर्छ ।ु
मौदि्रक विस्तार २५ प्रतिशतभन्दा वढीले हुँदा आर्थिक संकट देखापरेको उल्लेख गर्दै उनले मौदि्रक नीतिले अविभावक नपाउँदा यस्तो अवस्था आएको बताए । ु२० प्रतिशतभन्दा वढीको मौदि्रक विस्तार असामान्य अवस्थामा मात्रै हुन्छु उनले भने ुया त एकदमै अस्वभाविक रुपमा अर्थतन्त्रको वृद्धि हुनु पर्यो वा मुद्रा प्रदाय धरासायी भएर नगद प्रवाह उच्च भएको हुनु पर्यो ।ु उनले यी कुनैपनि कारणबिना नै मौदि्रक विस्तार २५ प्रतिशतभन्दा वढी भएकाले आर्थिक संकट देखिएको जानकारी दिए ।
मौदि्रक विस्तार वढेर लगानीकर्ता पार्टफोलियोको खोजी गर्दै सेयर रियलस्टेट र कमोडिटी बजारतर्फ लागेको उनले बताए । ुमौदि्रक तरलतालाई २० प्रतिशतभन्दा तल राख्न सकेको भए सर्वसाधारणको लगानी तीन क्षेत्रमा मात्र नभइ बैंकको बचतमा पनि जान्थ्योु उनले भने ुपैसा सेयर रियलस्टेट र कमोडिटी बजारमा गएकाले बैंकमा बचत संकलन हुन सकेको छैन ।ु उनले सेयर बजार रियलस्टेट र कमोडिटी बजारमा केही सुधार हुनसाथ पैसा बैंकमा फर्केर आउने दावी गरे । गभर्नरले निक्षेपको व्यजमा भएको वृद्धिको असर केही महिनाभित्र देखिन सुरु गर्ने बताउँदै चाँडै नै निक्षेपको वृद्धिदर वढ्ने दावी गरे ।
बैंकहरुले कर्जा नीति राम्रो बनाउन नसक्दा अहिले लगानी रोकिएको बताउँदै गभर्नर खतिवडाले भने ुनिक्षेप आइनै रहन्छ भन्दै बैंकले धमाधम कर्जा लगानी गर्दा यो अवस्था आयो ।ु उनले निक्षेप अपेक्षा अनुसार वृद्धि नभएपछि कर्जा निक्षेप अनुपात वढेर अहिले लगानी बन्द गरेको दावी गरे । ुबैंकहरुले आफ्नो जोखिम व्यवस्थापन गर्दा यी कुरा हेर्दिएको भए पनि अहिलेको स्थिति आउने थिएनु उनले भने ।
कर्जा निक्षेप अनुपात उच्च भएकाले बैंकसँग पैसा भएपनि लगानी गर्न नसकेको जानकारी दिँदै उनले निक्षेप वृद्धि गर्नुको विकल्प नरहेको बताए ।
गभर्नरले भारतीय मुद्राको विनिमय प्रणालीका वारेमा छलफल गर्न सकिने बताए । उनले परिस्थिति अनुसार विनिमय प्रणाली पुनरावलोकन गर्न सकिने जानकारी दिँदै तत्काल भारतीय मुद्रासँग नेपाली रुपैयाँको विनिमय दर परिवर्तन नहुने बताए । ुअहिले राजनीतिक आर्थिक अवस्था दर परिवर्तन गर्नका लागि उपयुक्त छैनु उनले भने ुविनिमय प्रणालीका बारेमा निर्णय गर्न सरकार स्थिर हुनु पर्छ आर्थिक अवस्था राम्रो हुनु पर्छ ।ु अहिले कै अवस्थामा परिवर्तन गरिएमा नेपाललाई फाइदाभन्दा वढी घाटा हुने उने बताए ।